کودکان استثنائی چه کسانی هستند و توانبخشی کودکان استثنایی چگونه است؟

کودکان با نیازهای ویژه نسبت به کودکان عادی، دارای نیازهای ویژه‌تری هستند. این نیازها ممکن است از نظر ذهنی، جسمی، رفتاری، بینایی و شنوایی و حرکتی و… باشد. در علم توانبخشی، کودکان با نیازهای خاص به چندین گروه تقسیم می‌شوند. از جمله کودکان کم توان ذهنی، کودکان کم شنوا و ناشنوا، کودکان نابینا و کم بینا، کودکان دارای اختلال رفتاری و کودکان دارای مشکلات حرکتی و جسمی و کودکان چند معلولیتی، تا از این طریق نیازهای اصلی آنان با خدمات توانبخشی رفع شود یا بهبود پیدا کند. این کودکان برای رفع نیازهای خود نیازمند یک سری اقدامات توانبخشی هستند.

توانبخشی به این افراد کمک می‌کند تا بتوانند در امور زندگی فردی و اجتماعی مستقل‌تر باشند و بتوانند از توانمندی‌های خود در زمینه‌های مختلف کلامی، حرکتی، ذهنی و.. استفاده کنند. توان‌بخشی یا بازتوانی فرایندی است که در آن به کودک کم‌توان کمک می‌شود تا توانایی‌ را که ندارد یا توانایی از دست رفته ی خود پس از یک واقعه، بیماری یا آسیب که منجر به محدودیت عملکردی شده‌ است دوباره به دست آورد. توانبخشی بخش‌های مختلفی دارد از جمله گفتاردرمانی، کاردرمانی ، فیزیوتراپی، مشاوره و…. که به اختصار توضیحاتی جهت آشنایی بیشتر در این ادامه می‌شود.

کودکان استثنائی چه کسانی هستند؟

کودکان استثنائی یا کودکان با نیازهای خاص به گروهی از کودکان گفته می‌شود که در یکی از توانایی‌های حسی، حرکتی یا هوشی با میانگین جامعه تفاوت داشته باشند. این تعریف علاوه بر این تفاوت‌ها مشکلات رفتاری مانند بیش فعالی یا اوتیسم را نیز شامل می‌شود. دلیل نام‌گذاری این کودکان به عنوان استثنائی این است که آنها در مقایسه با گروه اکثریت، جامعه کوچک‌تری را تشکیل می‌دهند.

کاربرد توانبخشی کودکان

کودکان با شرایط پزشکی زیرمی توانند از مزایای کاردرمانی در منزل برای کودکان بهره مند شوند:

1. فلج مغزی
2. اختلال طیف اوتیسم
3. اختلال کمبود توجه، بیش فعالی
4. اختلالات رفتاری مانند پرخاشگری
5. اختلال پردازش حسی
6. ناتوانی یادگیری مانند اختلال خواندن و نوشتن ، اختلال دیکته نویسی ، اختلال ریاضی و …
7. تأخیر در مهارت های حرکتی درشت
8. تأخیر در مهارت های حرکتی ظریف
9. مشکل مرتبط با تغذیه و بلع غذا

مزایای روش های توانبخشی در کودکان

توانبخشی می‌تواند شامل طیف وسیعی از خدمات پزشکی، فیزیکی، روانی و اجتماعی بر اساس نیازهای فردی باشد. هدف آن افزایش مشارکت فرد در فعالیت‌های زندگی روزمره، بازیابی یا توسعه استقلال، بهبود مهارت‌های عملکردی و به حداکثر رساندن کیفیت زندگی است. توانبخشی باعث موارد زیر می‌شود:

• تسریع بهبودی
• بازیابی عملکرد
• افزایش مشارکت در فعالیت های زندگی روزمره
• کاهش درد
• ارائه حمایت روانی
• افزایش استقلال و کیفیت زندگی

توانبخشی کودکان بیش فعال

توانبخشی از تکنیک های مختلفی برای کمک به کودکان بیش فعال استفاده می کند. برخی از این تکنیک ها عبارتند از:

• درمان یکپارچگی حسی: این تکنیک شامل استفاده از فعالیت‌های حسی برای کمک به کودکان برای تنظیم ورودی حسی و بهبود توانایی تمرکز است.
• بازی درمانی: بازی درمانی برای کمک به رشد مهارت های اجتماعی، بهبود مهارت های ارتباطی و یادگیری نحوه مدیریت احساسات به کودکان استفاده می شود.
• آموزش مهارت های حرکتی ظریف: آموزش مهارت های حرکتی ظریف به کودکان کمک می کند تا هماهنگی دست و چشم، مهارت و قدرت انگشتان خود را بهبود بخشند.
• آموزش مهارت های حرکتی درشت: آموزش مهارت های حرکتی درشت به کودکان کمک می کند تا تعادل، هماهنگی و آمادگی جسمانی کلی خود را بهبود بخشند.
• درمان شناختی رفتاری: درمان شناختی رفتاری برای کمک به کودکان در شناسایی افکار و رفتارهای منفی و جایگزینی آنها با افکار مثبت استفاده می شود.

این تکنیک ها متناسب با نیازهای خاص هر کودک طراحی شده اند و به آنها کمک می کند تا مهارت های مورد نیاز خود را برای موفقیت در مدرسه و زندگی توسعه دهند.

توانبخشی کودکان کم توان ذهنی

آموزش یکی از نیازهای این کودکان است که توسط متخصص کاردرمانی ذهنی ارائه می شود و این آموزش باید متناسب با سن و دیگر شرایط کودک کم توان ذهنی ارائه شود. کاردرمانی کودکان کم توان ذهنی نقش مؤثری در افزایش خلاقیت و قدرت درک این کودکان داشته و به کاهش مشکلات این کودکان در سنین بزرگسالی کمک می کند. تقویت حافظه و بهبود و نقویت مهارت ها از دیگر مزایای کاردرمانی در این کودکان است.

تمرینات کار درمانی همچنین به افزایش هوش و رشد ذهن کودک کمک می کند.
بازی درمانی یکی از تکنیک های کاردرمانی در این کودکان است که نقش مؤثری در توسعه مهارت ها در این کودکان دارد. لازم به ذکر است که بهبود مهارتهای ذهنی کودکان علاوه بر آموزش های کاردرمانی ذهنی تحت تأثیر خانواده و مدرسه به عنوان دو محیط مهم و مؤثر بر مهارت های شناختی کودکان کم توان ذهنی نیز است. بازی درمانی یکی از مؤثرترین تکنیک های کاردرمانی در این کودکان است.

توانبخشی کودکان سندرم داون

فیزیوتراپی سندرم داون

شامل فعالیت ها و تمریناتی است که به تقویت مهارت های حرکتی ، افزایش قدرت عضلات و بهبود وضعیت بدن و تعادل کمک می کند. فیزیوتراپی به ویژه در اوایل زندگی کودک بسیار مهم است؛ زیرا توانایی های بدنی پایه و اساس مهارت های دیگر است. توانایی چرخاندن ، خزیدن و رسیدن به نوزادان به نوزادان در مورد جهان اطراف و نحوه تعامل با آن کمک می کند. درمانگر فیزیوتراپی همچنین می تواند به کودک مبتلا به سندرم داون کمک کند تا چالش های فیزیکی مانند تن عضلات پایین را جبران کند، به نحوی که از مشکلات طولانی مدت جلوگیری کند. به عنوان مثال یک فیزیوتراپیست می تواند به کودک کمک کند تا الگوی راه رفتن کارآمدی را ایجاد کند، نه الگویی که ممکن است منجر به درد پا شود.

گفتاردرمانی سندرم داون

درمان با زبان گفتاری می تواند به کودکان مبتلا به سندرم داون کمک کند تا مهارت های ارتباطی خود را بهبود بخشیده و از زبان به طور مؤثرتری استفاده کنند. کودکان مبتلا به سندرم داون اغلب دیرتر از همسالان خود صحبت می کنند. یک متخصص گفتار درمانی می تواند به آنها در توسعه مهارت های اولیه لازم برای برقراری ارتباط مانند تقلید صداها کمک کند. درمانگر گفتار درمانی می تواند به کودک کمک کند تا از راههای ارتباطی دیگری مانند زبان اشاره و تصاویر استفاده کند تا زمانی که او صحبت کردن را یاد بگیرد.

کاردرمانی سندرم داون

کاردرمانی بخش مهمی از برنامه توانبخشی سندرم داون است. کاردرمانگر به یافتن راه هایی برای تنظیم وظایف و شرایط روزمره برای مطابقت با نیازها و توانایی های فرد کمک می کند. این نوع درمان مهارت های مراقبت از خود مانند غذا خوردن ، لباس پوشیدن ، نوشتن و استفاده از رایانه را آموزش می دهد. یک کاردرمانگر ممکن است ابزارهای خاصی را ارائه دهد که می تواند به بهبود عملکرد روزمره کمک کند، مانند مدادی که گرفتن آن راحت تر است.

روان درمانی

درمان های احساسی و رفتاری برای یافتن پاسخ های مفید برای هر دو رفتار مطلوب و نامطلوب کار می کنند. کودکان مبتلا به سندرم داون ممکن است به دلیل مشکل در برقراری ارتباط ناامید شوند، ممکن است رفتارهای اجباری داشته باشند و ممکن است دچار اختلال بیش فعالی و نقص توجه و سایر مسائل مربوط به سلامت روان شوند.

این نوع درمانگران سعی می کنند بفهمند چرا کودک رفتار می کند، راه ها و راهکارهایی برای اجتناب یا جلوگیری از وقوع این موقعیت ها ایجاد می کنند و روش های بهتر یا مثبت تری را برای واکنش به موقعیت ها آموزش می دهند. روانشناس، مشاور یا سایر متخصصان بهداشت روانی می توانند به کودک در مقابله با احساسات کمک کرده و مهارت های مقابله ای و بین فردی را تقویت کنند.

توانبخشی کودکان اوتیسم

• ABA :تجزیه و تحلیل رفتار کاربردی یک درمان مبتنی بر شواهد به طور گسترده برای افراد مبتلا به اوتیسم است و بر آموزش و تقویت رفتارهای مثبت و در عین حال کاهش رفتارهای چالش برانگیز تمرکز دارد. ABA از تکنیک‌ هایی مانند تقویت، تحریک، شکل‌ دهی و جمع‌ آوری سیستماتیک داده‌ها برای ارتقای توسعه مهارت در حوزه‌ های مختلف، از جمله ارتباطات، تعامل اجتماعی، خودیاری و مهارت‌ های تحصیلی استفاده می‌ کند.
• گفتار درمانی: بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم مشکلاتی را در ارتباط و زبان تجربه می کنند. هدف گفتار درمانی بهبود مهارت های ارتباطی از جمله تولید گفتار، درک مطلب، زبان بیانی، عمل شناسی و ارتباطات اجتماعی است. درمانگران از استراتژی‌های مختلفی مانند حمایت‌ های دیداری، سیستم‌ های ارتباطی تقویتی و جایگزین (AAC) و آموزش مهارت‌ های اجتماعی برای تقویت توانایی‌ های ارتباطی استفاده می‌ کنند.
• کاردرمانی: کاردرمانی به چالش‌های حسی، حرکتی و خودمراقبتی افراد مبتلا به اوتیسم می‌پردازد. کاردرمانگران به افراد طیف اوتیسم کمک می‌ کنند تا مهارت‌ هایی را در فعالیت‌ های روزمره زندگی (ADLs)، هماهنگی حرکتی ظریف و درشت، یکپارچگی حسی، خودتنظیمی و عملکرد اجرایی ایجاد کنند.
• آموزش مهارت های اجتماعی: افراد مبتلا به اوتیسم اغلب در تعامل اجتماعی و درک نشانه های اجتماعی مشکلاتی را تجربه می کنند. آموزش مهارت‌های اجتماعی به آنها کمک می‌کند تا رفتارهای اجتماعی مناسب، تنظیم هیجانی و توانایی‌های حل مسئله را تقویت کنند. این درمان ممکن است شامل نقش آفرینی، داستان های اجتماعی، مدل سازی ویدیویی و فعالیت های گروهی برای تقویت مهارت های اجتماعی و تقویت یکپارچگی اجتماعی باشد.
• درمان یکپارچگی حسی: بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم مشکلات پردازش حسی دارند، جایی که ممکن است بیش از حد یا کمتر به محرک های حسی پاسخ دهند. درمان یکپارچگی حسی به آنها کمک می کند تجارب حسی خود را تنظیم کنند، پردازش حسی را بهبود بخشند و حساسیت ها یا بیزاری ها را کاهش دهند. این درمان شامل فعالیت‌ های ساختاری است که افراد را در معرض ورودی‌ های حسی مختلف قرار می‌ دهد و به تدریج به آنها کمک می‌ کند تا به طور مناسب سازگار شوند و پاسخ دهند.
• درمان شناختی رفتاری: اغلب برای مقابله با اضطراب، افسردگی و سایر چالش‌های سلامت روان که با اوتیسم اتفاق می‌افتد استفاده می‌شود. این روش بر شناسایی و اصلاح الگوهای فکری منفی، ایجاد راهبردهای مقابله ای و ارتقای بهزیستی عاطفی تمرکز دارد. CBT ممکن است برای افراد مبتلا به اوتیسم که مشکلات اضطراب، رفتارهای تکراری یا تنظیم هیجانی را تجربه می کنند مفید باشد.
• مشارکت و آموزش خانواده: خانواده ها نقش مهمی در توانبخشی اوتیسم دارند. آنها اغلب در جلسات درمانی شرکت می کنند و آموزش و راهبردهایی برای حمایت از رشد و تقویت مهارت های فرد اوتیستیک دریافت می کنند.

توانبخشی کودکان مبتلا به فلج مغزی

فیزیوتراپی

درمان با هدف بهبود فعال سازی و کنترل ماهیچه ها و بهبود توانایی های عملکردی است. هر فرد مبتلا به فلج مغزی بسته به سن و میزان آسیب به مغز، علائم، نیازها و اولویت‌های متفاوتی دارد. هر فرد توسط درمانگر خود ارزیابی می شود و درمان متناسب با نیازها و اهداف او انجام می شود.

کاردرمانی برای توانبخشی فلج مغزی

هدف متخصصان کاردرمانی، بهبود بخش هایی از مراقبت شخصی، کار یا اوقات فراغت است که در حال تبدیل شدن به مشکل هستند و به هر فرد کمک می کند تا به اهداف فردی خود دست یابد.این را می توان از طریق:

• فعالیت های عملکردی به صورت مستقل یا گروهی
• مدیریت و آموزش برای کمک به افراد برای سازگاری و مدیریت احساسات تغییر یافته
• آموزش در مورد طیف گسترده ای از تجهیزات موجود برای کمک به انتقال و جابجایی
• ارزیابی عملکرد در محیط خود و ایجاد هرگونه نیاز به تجهیزات، سازگاری یا توانبخشی بیشتر
• دست درمانی شامل آتل بندی و برنامه های ورزشی
• مشاوره و مدیریت کاهش فشار

گفتار درمانی برای توانبخشی فلج مغزی

افراد مبتلا به فلج مغزی اغلب در صحبت کردن و بلع مشکل دارند. مشکلاتی در ارتباط نوشتاری و غیرکلامی نیز می تواند تجربه شود. گفتار درمانگران می توانند در موارد زیر کمک کنند:

• آموزش برای خانواده و مراقبان در مورد نحوه ارتباط با فرد مبتلا به دیسفازی
• مشاوره و مدیریت با کمک های ارتباطی مختلف
• کمک به ارتباطات کتبی از جمله تجهیزات تطبیقی
• روانشناسی

فلج مغزی یک بیماری مادام العمر است و افراد در هر سنی را تحت تأثیر قرار می دهد. کنار آمدن با علائم و از دست دادن استقلال در هر سنی یک چالش است. متخصصان روانشناسی می توانند به ارائه موارد زیر کمک کنند:

• ارزیابی دقیق از عملکرد مراجع به ویژه شناخت، رفتار و وضعیت عاطفی آنها
• ارائه مشاوره، مشاوره، آموزش و نظارت به سایر متخصصان و همچنین خانواده و مراقبین
• مدیریت و مشاوره برای اضطراب و تغییرات خلقی

توانبخشی در کودکان معلول جسمی حرکتی

توانبخشی کودک معلول، با توجه به مشکلات و نیازهای کودکان انواع مختلفی دارد. تمامی این درمان ها را با کمک انواع مختلف حرکات توانبخشی اجرا خواهد کرد.

1. کاردرمانی جسمی: کاردرمانی جسمی به انجام فعالیت های بدنی کمک خواهد کرد، مثل کمک به انجام حرکات، راه رفتن، پوشیدن لباس، استحمام کردن، مسواک زدن، نگه داشتن اشیاء، بازی کردن و بسیاری فعالیت های جسمی دیگر.
2. کاردرمانی ذهنی: کار درمانی ذهنی به تمرکز و تقویت حافظه کمک خواهد کرد، همچنین باعث بهبود درک مطلب کلامی و نوشتاری شده و هیجانات را کنترل خواهد کرد.
3. کاردرمانی حسی: کار درمانی حسی به بهبود فعالیت های احساسی مثل خجالتی و کمرو بودن، پرخاشگری، شب ادراری، ترس از جدایی از والدین و ناخن جویدن کمک خواهد کرد.
4. بازی درمانی: بازی درمانی باعث می شود که کودکان در محیطی بدون استرس و جذاب و سرگرم کننده، به تقویت مهارت های خود بپردازند.

روش های آموزشی و توانبخشی کودکان

گفتاردرمانی

گفتاردرمانی همانطور که از نامش پیدا است به بررسی و درمان اختلالات گفتار و زبان و بلع پرداخته و مشکلات این حیطه ها را برطرف می کند. از همین رو برای تشخیص ریشه مشکلات فوق و رفع آنها می توانید به مراکز گفتار درمانی مراجعه نمایید.

کاردرمانی

کاردرمانی یکی از رشته های علوم توانبخشی است و شامل استفاده از مجموعه ای از فعالیت های درمانی است که با هدف بهبود اختلالات روانی، عملکردی، حرکتی، یادگیری و رشدی انجام می شود که منجر به استقلال و حفظ سلامت افراد می گردد. از جمله اهداف و فعالیت های درمانی که در طی مداخلات کاردرمانی انجام می گیرد می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• تقویت مهارت های درکی، حرکتی و عملکرد یکپارچگی حسی
• آموزش و تسهیل مهارت های روزمره زندگی مثل مهارت های مراقبت از خود، شغل، آموزش، بازی و …
• به کارگیری ابزار و وسایل کاربردی برای تسهیل عملکرد در کارهای روزمره زندگی به همراه آموزش چگونگی استفاده از آن ها برای مثال اسپلینت، ویلچر ، واکر، وسایل آشپزخانه تطابق یافته و …
• تسهیل بازی و توانایی سپری کردن اوقات فراغت
• انجام تمرینات فیزیکی برای ارزیابی دامنه حرکتی و قدرت عضلانی و تقویت آن در صورت نیاز
• تقویت عملکرد دست در کودکان و بزرگسالان
• تقویت مهارت های شناختی به منظور تسهیل عملکرد در فعالیت های روزمره زندگی
• بهبود وضعیت حرکت اندام های مختلف بدن که در اثر حوادث فیزیکی و روانی مختلف، فشارهای عصبی، اختلالات مادرزادی و … دچار مشکل شده اند.

بازی درمانی

این روش برای کودکان بسیار کاربرد دارد. استعدادها و توانایی های هر فرد در سنین کودکی او باید شناسایی شود تا به خوبی بتوان آنها را پروراند و رشد کرد. بازی ها همواره در کنار جنبه سرگرمی که دارند، جنبه آموزشی هم دارند. بازی های مختلف به کودک کمک می کند تا علایق خود را بیشتر و بهتر بشناسد و تلاش کند که آن ها را تقویت نماید، بنابراین می تواند پیشرفت مثبتی را نیز تجربه کند.

• متخصص طب فیزیکی و توان بخشی چه کسی است؟
  تاریخ انتشار : 1400-05-08تاریخ بروز رسانی : 1402-04-21


• بیوفیدبک چیست و چه کاربردی دارد؟
  تاریخ انتشار : 1401-05-23تاریخ بروز رسانی : 1402-05-02


• مونوپلژی چیست و چگونه بر بدن شما تأثیر میگذارد؟
  تاریخ انتشار : 1401-07-05تاریخ بروز رسانی : 1403-04-22