انواع قوز پشت یا کیفوز و علل بروز آن

قوز پشت یا کیفوز عارضه‌ای شایع در ستون فقرات است که در آن انحنای ستون فقرات در مهره‌های بالایی بیش تر از حد طبیعی است. در این عارضه ستون فقرات به دلایل مختلفی از جمله عوامل مادرزادی و عوامل اکتسابی با افزایش غیر طبیعی قوس همراه است.

کیفوز در برخی افراد بحدی خفیف است که براحتی تشخیص داده نمی‌شود و با انجام تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی و استفاده از بریس‌های مخصوص بخوبی بهبود می‌یابد و در مواردی بحدی شدید است که نیازمند جراحی است.

اصلاح عادات حرکتی هنگام نشستن، ایستادن و خوابیدن نقش موثری در پیشگیری از ابتلا به کیفوز داشته و در صورت بروز به جلوگیری از تشدید عارضه کمک می‌کند.

این بیماری در بین خانم‌ها شایع‌تر است و به دلیل ایجاد ظاهر نامناسب می‌تواند مشکلات روحی را نیز برای بیمار به همراه داشته باشد.

انواع کیفوز و علل بروز آن

• کیفوز مرتبط با پوکی استخوان: شایع‌ترین نوع کیفوز در بزرگسالان ناشی از شکستگی مهره‌ها به دلیل پوکی استخوان است که می‌تواند در مردان و زنان رخ دهد اما در زنان شایع‌تر از مردان است. از آنجا که پوکی استخوان باعث ضعیف شدن استخوان‌های مهره‌ای در ستون فقرات می‌شود لذا مهره‌ها مستعد شکستگی‌هایی هستند که معمولاً به شکل یک گوه در جلوی مهره رخ می‌دهد. با خرد شدن قسمت جلویی استخوان، قسمت دیگر ستون فقرات به سمت جلو خم می‌شود و در نتیجه منحنی بیش از حد کیفوز و حالت خمیده رو به جلو ایجاد می‌شود.
• کیفوز مادرزادی: این نوع کیفوز به طور معمول در نوزادان و کودکان خردسال ظاهر می‌شود. دلیل آن ناهنجاری ستون فقرات در رحم است. برخلاف سایر انواع کیفوز، این فرم اغلب نیاز به جراحی (در سنین جوانی) دارد تا ستون فقرات را مجدداً تراز کرده و از پیشرفت بدشکلی جلوگیری کند.
• کیفوز دژنراتیو: این شکل بدشکلی در اثر ساییدگی و پارگی دیسک‌های ستون فقرات در طول زمان ایجاد می‌شود. علت اصلی آن معمولاً آرتریت نخاعی با انحطاط دیسک‌ها است. درمان‌های غیر جراحی مانند داروهای ضد درد، ورزش و فیزیوتراپی به طور معمول درمان‌های مفیدی برای درد هستند. جراحی ممکن است یکی از گزینه‌های درمان باشد، اما برای این نوع کیفوز غیر معمول است.
• کیفوز عصبی عضلانی: این نوع از تغییر شکل می‌تواند در کودکان مبتلا به اختلالات عصبی-عضلانی خاص مانند فلج مغزی، اسپینا بیفیدا یا دیستروفی عضلانی رخ دهد. جراحی می‌تواند گزینه‌ای برای بهبود آن باشد.
• کیفوز تغذیه‌ای: این بیماری در اثر کمبود ویتامین در دوران کودکی مانند کمبود ویتامین D ایجاد می‌شود.
• کیفوز وضعیتی: این شکل کیفوز ناشی از وضعیت بد بدن و خم شدن است. این بیماری در بیماران جوان و مسن رخ می‌دهد ، در زنان بیشتر از مردان دیده شده و به ندرت باعث درد می‌شود. تمرینات برای تقویت عضلات شکم و کمر می‌تواند به اصلاح کیفوز ناشی از وضعیت بد بدن کمک کند و هم‌ترازی طبیعی‌تری را حفظ کند.
• کیفوز شوئرمن: تخمین زده می‌شود که 4 تا 8 درصد از جمعیت جهان ممکن است از کیفوز شوئرمن رنج ببرند. این وضعیت در نوجوانان به دلیل رشد غیر طبیعی ستون فقرات و دیسک‌ها رخ می‌دهد. ممکن است از نظر بالینی در نوجوانان یا بزرگسالان مشهود باشد و در مردان شایع‌تر است. همچنین بیماران به طور معمول دچار اسکولیوز خفیف هستند. این بیماری معمولاً با بریس، ورزش و فیزیوتراپی درمان می‌شود.
• کیفوز آسیب زا:این کیفوز می‌تواند ناشی از ترمیم نادرست شکستگی ستون فقرات یا آسیب به رباط‌های پشتیبان ستون فقرات باشد.
• کیفوز لاتروژنیک: لاتروژنیک به معنی در نتیجه مداخله پزشکی است و به کیفوزی اشاره دارد که به عنوان عارضه‌ای در درمان جراحی ستون فقرات ایجاد می‌شود. این اختلال پس از لامینکتومی شایع‌ترین نوع کیفوز است که می‌تواند در پی عمل جراحی فشاری ستون فقرات که نیاز به حذف عناصر خلفی ستون فقرات (لایه‌ها و رباط‌های مداخله کننده) دارد و معمولاً برای برداشتن تومور در کودکان و نوجوانان انجام می‌شود، ایجاد شود.

علائم کیفوز

علائم و نشانه‌های کیفوز بسته به علت و شدت منحنی متفاوت است. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• شانه‌های گرد شده
• یک قوز قابل مشاهده در پشت
• کمر درد خفیف
• خستگی
• سفتی ستون فقرات
• همسترینگ سفت (ماهیچه‌های پشت ران)

به ندرت و با گذشت زمان، منحنی‌های پیشرونده ممکن است منجر به موارد زیر شود:

• ضعف، بی حسی یا سوزن سوزن شدن پاها
• از دست دادن حس
• تغییر در عادات روده یا مثانه
• تنگی نفس یا سایر مشکلات تنفسی

تشخیص کیفوز

• پزشک تشخیص کیفوز را با شرح حال کامل پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات تشخیصی انجام می‌دهد. اگر بیمار کودک است، پزشک سابقه کامل قبل از تولد و تولد وی را بررسی می‌کند. پزشک همچنین مراحل پیشرفت کیفوز را بررسی می‌کند زیرا برخی از انواع کیفوز می‌توانند با سایر اختلالات عصبی - عضلانی مرتبط باشند. تاخیرهای رشدی ممکن است نیاز به ارزیابی پزشکی بیشتری داشته باشد.

روش‌های تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• اشعه ایکس: اشعه ایکس تصاویری از ساختارهای متراکم مانند استخوان را ارائه می‌دهد. پزشک ممکن است اشعه ایکس را از زوایای مختلف برای تعیین تغییراتی در مهره‌ها یا هرگونه ناهنجاری استخوانی دیگر تعیین کند. اشعه ایکس همچنین به اندازه‌گیری درجه منحنی کیفوتیک کمک می‌کند. منحنی بزرگتر از 50 درجه غیر طبیعی تلقی می‌شود. با این حال لزوماً نیاز به درمان‌های تهاجمی را نشان نمی‌دهد.
• آزمایشات عملکرد ریوی: اگر منحنی شدید باشد پزشک ممکن است آزمایش‌های عملکرد ریوی را تجویز کند. این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد که تنفس بیمار به دلیل کاهش فضای قفسه سینه محدود شده است یا خیر.
• آزمایش‌های دیگر: در بیماران مبتلا به کیفوز مادرزادی، انحناهای پیشرونده ممکن است منجر به علائم فشرده سازی نخاع از جمله درد، سوزن سوزن شدن، بی حسی یا ضعف در قسمت تحتانی بدن شود. اگر بیمار هر یک از این علائم را تجربه می‌کند، یا اگر منحنی به سرعت در طول زمان تغییر می‌کند، پزشک ممکن است آزمایشات عصبی یا اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) را تجویز کند.

درمان کیفوز

به جز دردهای احتمالی، کیفوز - به جز انواع مادرزادی - به ندرت اثرات مضر بر اندام‌ها و ساختارهای مهم داخل بدن ایجاد می‌کند. بنابراین درمان بر اساس علائمی است که ممکن است فرد با آن روبرو شود. به عنوان مثال برای کسانی که از درد شکایت دارند، از تمریناتی برای تقویت عضلات اصلی و داروهای مسکن استفاده می‌شود. برای کسانی که با نحوه ظاهر شدن خمیدگی نگران هستند، ممکن است از تمرینات مهاربندی یا وضعیتی استفاده شود.

جراحی فقط در موارد شدید کیفوز مورد نیاز است.

• فیزیوتراپی:

هنگامی که از فیزیوتراپی و ورزش برای کیفوز استفاده شود، می‌تواند به تقویت، انعطاف پذیری و افزایش دامنه حرکتی ستون فقرات و عضلات اطراف آن کمک موثر نماید. تاکید اصلی در این حالت بر انعطاف پذیری عضلات کمر و زردپی، افزایش قدرت عضلات کمر و بهبود وضعیت قرارگیری ستون فقرات و درمان قوز کمر است.

• حرکات اصلاحی جهت درمان کیفوز:

یک فیزیوتراپیست می‌تواند برای تقویت عضلات کمر و شکم، تمرینات و کشش‌هایی را توصیه کند مانند:

چرخش زانو: روی زمین دراز کشیده، زانوها را خم کرده به طوری که ساق پاها موازی با زمین باشد. زانوها را به آرامی به یک طرف برده تا پشت شما احساس درگیر شدن کند.

در هر سمت از بدن، حداقل 5 بار تکرار شود.

گردش لگن: روی زمین دراز کشیده، زانوها را خم کرده به طوری که ساق پاها موازی با زمین باشد. به آرامی پشت را قوس دهید، باسن و قسمت فوقانی پشت را روی زمین نگه دارید و چند ثانیه قبل از بازگشت به حالت کاملاً صاف، قوس را نگه دارید.

حداقل 5 بار تکرار کنید.

کشش زانو تا سینه: در وضعیت مشابه دو تمرین قبلی دراز بکشید، یک زانو را به سمت قفسه سینه بکشید. دست‌ها را در اطراف زانو گره بزنید و به آرامی زانو را به سینه نزدیک کنید. این موقعیت را برای چند ثانیه نگه دارید، سپس رها کنید.

حداقل در هر پا 5 بار تکرار کنید.

• بریس:

بریس ممکن است برای بیماران مبتلا به کیفوز شوئرمن که هنوز در حال رشد هستند توصیه شود. نوع خاص بریس و تعداد ساعات استفاده در روز به شدت منحنی بستگی دارد. پزشک با بهبود منحنی، بریس را به طور منظم تنظیم می‌کند. به طور معمول کودک تا زمانی که به بلوغ اسکلتی برسد و رشد خود را به پایان برساند، از بریس استفاده می‌کند.

• عمل جراحي:

جراحی اغلب برای بیماران مبتلا به کیفوز مادرزادی توصیه می‌شود. همچنین ممکن است جراحی برای بیماران مبتلا به کیفوز شوئرمن که دارای انحنای بیش از 70 تا 75 درجه هستند یا کسانی که کمردرد شدید دارند نیز توصیه شود. بیماران مبتلا به کیفوز در قسمت تحتانی کمر (منحنی قفسه سینه) ممکن است برای پیچ‌های کوچکتر از 25 تا 30 درجه به جراحی نیاز داشته باشند. فیوژن ستون فقرات یک روش جراحی است که بیشتر برای درمان کیفوز استفاده می‌شود.

اهداف همجوشی ستون فقرات عبارتند از:

• کاهش درجه منحنی
• جلوگیری از پیشرفت بیشتر منحنی
• حفظ بهبودی در طول زمان
• کاهش کمر درد در صورت وجود