روشهای درمانی ام اس در کلینیک طب فیزیکی

مالتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری مزمن، معمولاً پیشرونده است که در درجه اول جوانان را درگیر می‌کند. تقریباً 2.5 میلیون نفر در سراسر جهان به بیماری ام اس مبتلا شده‌اند. اگرچه هیچ درمان شناخته شده‌ای برای این بیماری وجود ندارد اما با مدیریت و توانبخشی پزشکی می‌توان آن را با موفقیت کنترل کرد. درمانگران طب فیزیکی به افراد مبتلا به ام اس کمک می‌کنند تا قدرت، انعطاف پذیری و آمادگی عمومی خود را بازیابی کرده و حفظ کنند و زندگی فعال و پرباری داشته باشند.

مالتیپل اسکلروزیس

مالتیپل اسکلروزیس یک بیماری است که شامل از دست دادن میلین می‌شود. میلین ماده‌ای که اعصاب سیستم عصبی مرکزی بدن را می‌پوشاند و از آن محافظت می‌کند. بدون میلین، اعصاب نمی‌توانند به درستی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. اگرچه ام اس به ندرت کشنده است اما عوارض آن می‌تواند شدید باشد، از جمله مشکلات تنفسی، آسیب ناشی از زمین خوردن و عدم تحرک عمومی. با حمایت پزشکی مناسب و طب فیزیکی، می‌توان روند بیماری را کنترل کرد و حرکت را بهبود بخشید و حفظ کرد.

علائم و نشانه‌ها

ام اس منجر به علائم و نشانه‌های متعددی می‌شود که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خستگی دائمی
• مشکل در تعادل و راه رفتن
• سفتی و اسپاسم یا احساس سنگینی در پاها یا بازوها
• مشکلات مثانه یا روده، مانند فوریت یا نشت
• اختلال عملکرد جنسی مانند احساس کمتر، خشکی، میل کمتر و مشکل در رسیدن به ارگاسم
• مشکلات حافظه و ذهن
• درد
• مشکلات عاطفی یا خلقی، از جمله افسردگی و بی‌تفاوتی
• مشکلات بینایی مانند کنترل حرکات چشم، دوبینی و تاری دید
• سرگیجه
• مشکلات گفتاری
• مشکلات بلع

مدیریت پزشکی این بیماری می‌تواند بسیاری از علائم اما نه همه آن‌ها را بهبود بخشد. از آن‌جا که بیماری ام اس بر روی هر فرد متفاوت است، ممکن است افراد علائم و نشانه‌های مشابهی را نسبت به فرد دیگری با همان نوع ام اس تجربه کنند.

علائم نوسانی:

علائم بیماری ام اس می‌توانند بیایند و بروند و بیماری به بهبودی برسد. هنگامی که بیماری عود پیدا می‌کند، علائم می‌تواند از نظر مدت و شدت متفاوت باشد. گرم شدن بیش از حد می‌تواند به عود بیماری کمک کند، مانند ورزش و در هوای گرم. یک عود شدید ممکن است نیاز به بستری شدن داشته باشد اما علائم خفیف‌تر ممکن است با دارو در خانه کنترل شود. پس از وقوع عود، علائم دوباره برطرف می‌شوند اما ممکن است باعث از بین رفتن جزئی عملکرد شوند. برخی از افراد به خوبی از عود بهبود می‌یابند اما برخی دیگر ممکن است سطح بالاتری از ناتوانی را تجربه کنند.

تشخیص ام اس

در صورت مشاهده سه معیار زیر بیماری ام اس تشخیص داده می‌شود:

1. شواهد بالینی یا MRI در مورد آسیب سیستم عصبی مرکزی در 2 قسمت مختلف بدن (یعنی علائم در بازوها و پاها، احساسات و مهارت‌های حرکتی، بینایی و گفتاری)
2. شواهد بالینی یا MRI از آسیب اخیر مغز، نخاع یا عصب بینایی که در نقاط مختلف زمانی رخ داده است یا یافته‌های غیر طبیعی در مایع مغزی-نخاعی که از طریق سوراخ کمری به دست می‌آید
3. غیر محتمل کردن شرایطی که ممکن است علائم مشابهی مانند سکته مغزی، تومور یا سایر بیماری‌های عصبی پیشرونده داشته باشد

طب فیزیکی و فیزیوتراپی

فیزیوتراپی نقش اساسی در فعال نگه داشتن بیمار مبتلا به ام اس در جامعه دارد. اهداف فیزیوتراپی عبارت‌اند از:

• آموزش مجدد و حفظ کلیه کنترل‌های داوطلبانه موجود
• آموزش مجدد و حفظ مکانیسم‌های وضعیتی
• جلوگیری از حرکت غیر طبیعی
• برای تحریک تمام تجربیات حسی و ادراکی

درمان

• ورزش: ورزش در سطوح مختلف مفید است و نقش مهمی در به تاخیر انداختن علائم منفی بیماری دارد. تمرینات متناسب با نقاط قوت و ضعف بیمار انتخاب می‌شود. ورزش به عنوان یک ابزار مؤثر و ایمن برای توانبخشی در نظر گرفته می‌شود. استفاده از کورتیکواستروئیدهای درمانی و عدم تحرک به دلیل خستگی و ضعف ممکن است منجر به پوکی استخوان و شکستگی شود. از این رو برنامه تمرین مقاومتی برای حفظ توده استخوانی و عضلانی توصیه می‌شود. تکنیک‌های دیگر مانندBobath ، Vojtas و تکنیک‌های عصبی-عضلانی حس عمقی که به طور منظم و با شدت کافی انجام می‌شود، در بهبود بیماران مبتلا به ام اس مؤثر است. همچنین ورزش باعث بهبود اختلالات ظرفیت تنفسی، قدرت عضلات اندام تحتانی، خستگی و افسردگی، محدودیت‌های عملکردی مانند پیاده روی و تعادل می‌شود که تأثیر مثبتی بر کیفیت زندگی دارد.
• آب درمانی: آب درمانی بر افراد مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس پیشرونده تأثیر مثبت دارد. این باعث افزایش سلامت عمومی، بهبود سطح انرژی و سلامت روانی می‌شود و در صورت وجود ناتوانی جسمی به تعامل اجتماعی کمک می‌کند. به دلیل کاهش تأثیر گرانش، تمرینات آبی می‌تواند به بیمارانی که حتی دارای پارسیز شدید اندام تحتانی هستند کمک کند تا تمرینات ایستاده و متحرک را انجام دهند.
• تمرینات هوازی: به نظر می‌رسد که تمرینات هوازی تأثیر مثبتی بر خستگی داشته باشد. تمرینات هوازی با شدت کم تا متوسط می‌تواند منجر به بهبود عملکرد تنفسی و کاهش خستگی در بیماران مبتلا به ام اس خفیف یا متوسط شود.
• تمرینات تعادلی: تمرینات تعادلی خاص می‌تواند تعادل را بهبود بخشد. کنترل بدنی ضعیف خطر زمین خوردن را افزایش می‌دهد. از دلایل زمین خوردن بیماران مبتلا به ام اس می‌توان به افزایش نوسانات حرکتی در موقعیت آرام، افزایش اختلال وضعیتی و کاهش توانایی حرکت به سمت محدوه ثبات اشاره کرد. کاهش سرعت راه رفتن، کاهش طول گام، سرعت و حرکت مفصل در اکثر مطالعات راه رفتن بیماران ام اس مشاهده شده است.
• هیپوتراپی: هیپوتراپی بر تعادل افراد مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس تأثیر مثبت دارد و کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد. بررسی سیستماتیک و متاآنالیز اثر درمانی اسب سواری نشان دهنده تأثیرات جسمی و احساسی مثبت آن در افرادی است که دارای نمو عصبی-حرکتی و ناتوانی جسمی هستند. اسب سواری تعادل و راه رفتن بیماران سرپایی مبتلا به ام اس را بهبود بخشیده و با ایجاد تحریک حسی مؤثر و حرکت نوسان موزون قدامی و خلفی، به تعادل بیمار کمک می‌کند.
• تصویرسازی حرکتی: به طور فزاینده‌ای در توانبخشی عصبی به منظور تسهیل عملکرد حرکتی استفاده می‌شود. از تصاویر حرکتی و تحریک شنوایی موزون می‌توان برای توانبخشی پیاده روی در بیماران ام اس استفاده کرد. کارآزمایی تصادفی کنترل شده با مطالعه اثرات تصاویر حرکتی، بهبود چشمگیری در سرعت راه رفتن، مسافت پیاده روی، ادراک و کیفیت زندگی را نشان داد.
• درمان شناختی رفتاری (CBT): تا حدودی بر خستگی در ام اس تأثیر مثبت دارد. با این حال اثر آن پس از قطع درمان کاهش می‌یابد. برای به دست آوردن نتایج مطلوب، بهتر است بیمار به متخصص CBT ارجاع داده شود. CBT همچنین می‌تواند مداخله‌ای مؤثر برای کاهش افسردگی متوسط در کوتاه مدت در بیماران ام اس باشد که ممکن است کیفیت زندگی بیماران را نیز بهبود بخشد.
• توانبخشی راه رفتن: بخش بزرگی از توانبخشی عصبی را برای افرادی که مبتلا به ام اس هستند تشکیل می‌دهد. یک بررسی سیستماتیک که الگوی راه رفتن در افراد مبتلا به ام اس را مطالعه کرده است، کاهش سرعت و طول قدم، افزایش پهنای قدم، کاهش کشش ران در طول دوره ایستادن و کاهش خم شدن زانو در دوره نوسان، کاهش انحراف پشت مچ پا در تماس اولیه و کاهش انحراف پلانتار مچ پا در مرحله قبل از نوسان را نشان می‌دهد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که توانبخشی باید بر مبارزه با ویژگی‌های نامتقارن راه رفتن تمرکز کند.
• بیوفیدبک: این امکان وجود دارد که با استفاده از مزایای بیوفیدبک بتوان علائم ناشی از بیماری ام اس را کاهش داد. با استفاده از روش بیوفیدبک می‌توان به فرد در ریلکس کردن، رفع بی خوابی و اضطراب کمک کرد. بیوفیدبک برای درمان بی اختیاری ادرار که برخی از افراد مبتلا به ام اس با آن مواجه هستند نیز مؤثر است.
• مگنت تراپی: مدارک نشان می‌دهد که مگنت تراپی می‌تواند در درمان بیماری ام اس مؤثر واقع شود. استفاده از پالس‌های میدان مغناطیسی در درمان علائم ظاهری ام اس و پارستزی که غالباً به صورت سوزن سوزنی شدن است مؤثر است.
• تحریک مغناطیسی: ترانس کرانیال (TMS) روشی است که با استفاده از آن می‌توان تشخیص را ارزیابی نمود، روند بهبودی را پیشبینی کرد و هدف جایگزین برای پیشرفت‌های بالینی و پاسخ‌های درمانی در نظر گرفت.